Həzrəti Mövlanə deyib ki, “Ey insan oğlu, ya olduğun kimi görün, ya da göründüyün kimi ol!” Dünyada ən kamil insanlar olduğu kimi görünən insanlardır desək yanılmarıq. Belə insanların bir amalı, bir məsləki və bir qayəsi olur: bacardıqca hamıya yaxşılıq etmək, bacarmayanda isə, heç olmazsa pislik etməmək. Bizim tanıdığımız Yaqub müəllim məhz belə insandır, belə bir yolun yolçusudur. Bu yol, bu amal onu seçilən ağsaqqal edib, sözün əsl mənasında “sanballı kişi” edib. Bizim tanıdığımız Yaqub müəllim həm də ziyalılıq mücəssiməsidir, onun hərəkətlərindən, davranışından, ictimai həyatımızdakı mövqeyindən ziyalılıq, kamillik və mükəmməllik “tökülür” desək, yanılmarıq. O, öz hərəkətləriylə, davranışı, oturuşu-duruşu ilə, insanlara münasibətilə seçilir.

Yaqub müəllim öz yetkin şəxsiyyət xarakteri ilə qibtə edilən insanlardandır. O, həyatda həm gözəl övlad olmağı, həm mükəmməl ailə baçısı olmağı, həm xeyirxah müəllim olmağı , həm də vətən üçün ürəyi yanan insan olmağı bacarmışdır. Onun necə nümunəvi müəllim olduğunuı elə tələbələrindən biri Qalib Əsədov da vurğulayır: ”Yaqub Cavad oğlu Məmmədov - Tibb İnstitutunun rektoru (1983- 1992). Milyonların ürəyində adını əbədi həkk etmiş, şərəfli ömür yaşamış, keçmiş rektorumuz Yaqub Məmmədovdan yazmaq istəyirəm...

Uşaqlıqdan həkim olmaq istəyirdim. Orta məktəbdə əlaçı oxusam da, bunu eşidən yaxın qohumlarım, müəllimlərim arzumdan vaz keçməyimi tövsiyyə edirdilər. “Ora qəbul olmaq üçün nə qədər savadlı olsan belə azdır, mütləq ya çoxlu pulun, ya da vəzifəli dayağın olmalıdır. Tibb Universiteti kasıblar üçün deyil, bala” deyirdilər. Onuncu sinifdə oxuyanda Tibb Universitetinin rektorunun dəyişdirilməsi xəbərini aldıq. Və az bir müddət ərzində bütün respublika yeni rektor Yaqub Məmmədovdan danışırdı. Ədaləti bərpa edir, rüşvətin yığışdırılması üçün əlindən gələni edir, yaxşı oxuyan tələbənin dostudur və s.

Vaxt gəldi çatdı və mən Tibb Universitetinə qəbul oldum. Ömrümdə heç vaxt, “ATU tələbəsi” adını aldığım gün qədər sevinməmişəm. Bu sevinci isə mənə və mənim kimi minlərlə imkansız gənclərə məhz Yaqub Məmmədov yaşatdı.

Tələbə olduğum dövrdə kimsə haqsızlığa məruz qalırdısa, tutaq ki, imtahanda qiymətindən narazı qalibsa, yataqxana və ya digər sosial məsələlərlə bağlı problemi yaranırdısa, bir cümlə işlətməsi kifayət idi ki, məsələ dərhal həll olunsun. “Yaqub müəllimin yanına gedəcəm!” Bəli, Yaqub müəllim bizim arxamız, dayağımız olub, hər zaman. Güvəndiyimiz, çətinə düşəndə üz tutduğumuz insan olub Yaqub müəllim. Onun kabineti həmişə tələbələrin üzünə açıq idi.

Etiraf edim, zəhmli idi, çəkinirdik, hətta bir az qorxurduq da, amma eyni zamanda SEVİRDİK!!! Onunla həm də fəxr edirdik. Yadımdadır, ölkəmiz üçün ən çətin dövrdə, o zamankı Ali Sovetin sədri seçilmişdi. O dövrdə söylədiyi aforizmlər indi, xalq arasında atalar sözünə çevrilib”.

Bəli, bu gün 3 mart 2021-ci il tarixində ictimai-siyasi xadim, dəyərli insan, böyük alim,alimliklə kamilliyin vəhdəti Yaqub Cavad oğlu Məmmədovun 80 illik yubileyidir. 80 yaş, insanın, özü və yaşadığı cəmiyyət qarşısında verəcəyi hesabat anıdır. Yəni bu yaşa qədər necə yaşayıb, hansı yolu tutub, hansı əməllər sahibi olub, vətəninə, xalqına nə kimi xeyir verib və sair və ilaxır. Düşünürük ki, bu sarıdan Yaqub müəllimin deməyə, hesabat və əməl dəftərçəsini qürur və alınaçıqlığı ilə doldurmağa kifayət qədər sözü var.

Yaqub Məmmədov 3 mart 1941-ci ildə Gədəbəy rayonunun Əli –İsmayıllı kəndində kasıb ailədə doğulub. O, elə məktəb illərindən öz alicənablığı, istedadı ilə seçilmişdir. Orta məktəbi bitirdikdən sonra iki ildə kolxozda işlədi, əmək təcrübəsi qazandı. 1960-cı ildə isə təhsilini davam etdirmək üçün Bakıya üz tutdu.

Uşaqlıqdan ən böyük arzusu həkim olmaq idi. Buna görə də sənədlərini N.Nərimanov adına Azərbaycan Dövlət Tibb İnstitutunun pediatriya fakültəsinə verdi. Onun ömür tarixçəsində və çiyinləri üzərində həkim olmaqla bərabər ehtiyac duyulan politoloq yükü də varmış. O, öz zəhməti hesabına Gəncə-Basar mahalından müstəqil Azərbaycanın dövlət başçısı vəzifəsinə qədər ucalmışdır. Yaqub müəllim bu illərdə də alicənablığı, sadəliyi, sözünün bütövlüyü, mərdliyi ilə cəmiyyətdə nüfuz qazanmışdır. Hər zaman öz mərdliyi ilə seçilən Yaqub müəllim yaltaqlığa,məddahlığa nifrətini heç vaxt gizlətməmişdir. Belə ki, may 1992- cil tarixində parlamentə son çıxışında deyir:” Çox üzlü,məddah, yaltaq siyasi xadimlər ölkəni uçuruma aparır”.

1990-cı illər müstəqil Azərbaycan üçün çox ağır illər olub. Azərbaycan SSRİ-dən ayırılıb özünə gəlməyə çalışarkən Qarabağda ermənilər baş qaldırmağa başladılar. Bir tərəfdən də içimizdəki hakimiyyət hərisləri daxildə çəkişmə yaratmaqla ermənilərin xəmirinə su tökdülər. Beləliklə 26 fevral 1992- ci ildə Azərbaycanda XX əsrin ən ağır faciəsi baş verdi. Erməni vandalları “Xocalı soyqırımı”nı həyata keçirdilər. Bu da ölkədə siyasi böhranı daha da dərinləşdirdi. 5 Mart 1992- ci ildə Respublika Ali Sovetinin fövqəladə sessiyası çağırıldı və ölkənn siyasi böhrandan xilas edilməsi müzakirə edildi. Çox çəkən müzakirələrdən sonra Ali Sovetin sədri Elmira Qafarova itefaya göndərildi. Ali Sovet sədri vəzifəsinə yekdilliklə Yaqub Məmmədov seçildi. Buna baxmayaraq böhrandan çıxmaq mümkün olmadı. Ali Sovetin inzibati binasını əhatəyə alan AXC tərəfdarlarının təkidi nəticəsində republika przidenti Ayaz Mütəllibov istefaya məcbur edildi. Parlamentin qərarı ilə prezident səlahiyyətləri Yaqub Məmmədova həvalə edildi.

Ölkə çox ağır və ən acınacaqlı durumda idi. İctimai-siyasi böhran, iqtisadiyyat tənəzzüldə, ordu yox səviyyəsində idi. Bu baxımdan ölkəni idarə etmək mümkünsüz idi. Ölkədə siyasi böhrana görə xalq çaşbaş qalmışdı. Kim düzdür?, kim səhvdir? bilinmirdi . Ölkədə böyük qruplaşmalar var idi,bunlar arasında ən nüfuzlusu AXC idi. Belə çətin vəziyyətdə Y.Məmmədovun çiyininə böyük məsuliyyət düşmüşdü. Çıxış yolu olaraq Y.Məmmədov xalqa ilk müraciətində qeyd edir ki, “Etdiyimiz səhvlər bizə bəsdir. İndi o dövlət, o xalq inkişaf edib qabağa gedə bilər ki, onun sabit daxili siyasəti , sağlam iqtisadiyyatı və müdrük xarici siyasət xətti, çevik diplomatiyası olsun “ (“Həyat” 10 mart 1992).

Bu dövrdə Y.Məmmədov vəziyyətdən çıxış yolları istiqamətində fəaliyyətini davam etdirir, Türkiyə, Rusiya, İran, MDB ölkələri və qərb ölkələrinin başçıları ilə danışıqlar aparıb. Azərbaycanın haqq səsini dünyaya çatdirmağa çalışırdı. Lakin çox təəssüflər olsun ki, Azərbaycanda çirkin maraqları olan böyük dövlətlər Y. Məmmədovun haqq səsinə haray vermədilər. Buna görə Y.Məmmədov məşhur bəyanatında deyirdi ki, “Biz böyük oyunların kiçik peşkalarıyıq”.

Y. Məmmədov belə bir çətin durumda cəmiyyəti birləşdirmək üçün siyasi partiyaların və ictimai hərəkatların rəhbərlərini əməkdaşlığa çağıraraq kolision hökmətin qurulmasına dəvət edirdi . Buna görə siyasi təşkilatlarla danışıqlar aparmaq üçün hökmətin başçısı H.Həsənova tapşırıq verir. Lakin H.Həsənovun səyi nəticəsində bu iş pozulur. Buna baxmayaraq, Y.Məmmədov AXC-də böyük nüfuzu olan Rəhim Qaziyevi müdafiə naziri, Tahir Əliyevi daxili işlər naziri təyin etdi. Bu da ölkədəki böhranın
qarşısını almadı, hətta deyərdik ki, daha da dərinləşdirdi.

9 Mart 1992- ci ildə Aztv-yə müsahibəsində Yaqub bəy qeyd edirdi ki, “İstərdim ki, biz xalqımıza hər şeyi olduğu kimi çatdıraq. Respublikamızda bu gün parçalanma təhlükəsi var, ayrı-ayrı rayonlara, ayrı-ayrı şəhərlərə və s. Ancaq belə bir vəziyyətdə respublikada elə qüvvələr var ki, onları heç nə maraqlandırmır. Onları nə yaralı, nə vətən torpağı, nə xalqın birliyi, nə körpələrin ərşə qalxan naləsi, nə də namusumuza edilən təcavüz. Çox təssüf ki, bu gün belə qüvvələr ölkədə aparıcı qüvvədir. Ən dəhşətlisi də budur ki, həmin gözə görünməyən qüvvələr çox güclüdür. Sonra qeyd edir ki, “Mən bir həftədir ki, işə başlamışam .Həmin qüvvələr nəzərdə tutulmuş planla mənə hər tərəfdən təzyiq göstərir. Görünür mən bu vəzifəyə həmin qüvvələrin nəzərdə tutmadığı planlardan kənar təsadüfən gəlmişəm”.

Müstəqillik dövründə “Xocalı soyqırımı”na ilk dəfə dövlət başçısı səviyyəsində Y. Məmmədov qiymət vermişdir.

Y.Məmmədov Rusiyanın “İMA-Press” agentliyinə və İtaliyanın “RAİ” şirkətinə müsahibəsində bildirmişdir: “Əvvəllər biz Rusiyanı heç vaxt günahlandırmırdıq. Ümid edirdik ki, o obyektiv, bir tərəfli mövqe tutacaq. Lakin zaman göstərdi ki, Moskvanın bu məsələyə münasibəti bir tərəflidir. Rusiya Federasiyasının rəsmi rəhbərləri erməni seperatçılarını açıq müdafiə edir, onlara hərbi sahədə köməklik göstərirlər. Xocalıdakı qırğında 366-cı rusiya alayının iştirakı olmuşdur” (İzvestiya, 26 mart 1992-ci il).

Hələ o zamandan Y. Məmmədov bir dövlət başçısı kimi Qarabağ münaqişəsnin həll olunmasının Rusiyadan asılığı olduğunu dönə-dönə vurğulamışdır. Jurnalistin sualına cavab olaraq bildirmişdir ki, “Qarabağ münaqişəsinin həllinin açarı Moskovada Rusiya prezidentinin kabinetində yerləşir. Yalnız Yelsin bu müharibəni dayandırmağa qadirdir. Nə Buş, nə Mitteran, nə də başqa kim isə, yalnız Rusiya” (“Beynəlxalq” qəzet 24, 31 mart 1992-ci il) .

Füzuli Kərimov
Vətəndaş Cəmiyyəti Naminə Marifləndirmə
İctimai Birliyininin sıdri