İsrail-Azərbaycan arasında dostluq münasibətləri getdikcə möhkəmlənir. İsrail bütün beynəlxalq tribunalarda Azərbaycanın haqq işini müdafiə edib, burada yaşayan yəhudilər Azərbaycanı öz vətənləri hesab edirlər. Bundan başqa Təl-Əviv hər zaman Azərbaycana dəstək verib, dövlətimizin müdafiə qabiliyyətinin artmasında mühüm rol oynayıb, eyni zamanda lobbiçilik dəstəyi verib. Sözsüz ki, iki dövlət arasında isti münasibətlər bəzilərinin narahatlığına səbəb olub. Lakin bu narahatlıq və narazılıq iki ölkə arasında münasibətlərə heç bir sərinlik gətirməyib.

İsrailli ictimai xadim, “Yerusəlimin əli” təşkilatının rəhbəri, lobbiçilik fəaliyyəti göstərən Barux Leviev “Xaql Cəbhəsi”nə verdiyi müsahibəsində iki ölkə arasında münasibətlərin bundan sonra daha çox və geniş formada inkişaf edəcəyini deyib.

- Azərbaycanın məlum qələbəsindən sonra Ermənistanın sülh müqaviləsini imzalamaqdan imtina etməsini necə qiymətləndirirsiniz?

- İlk növbədə, başa düşməli olduğunuz şeydən başlayacağam. Danışıqlar, mahiyyət etibarı ilə asan deyil. Tərəflərin bir növ qarşılıqlı razılığa gəlməsi və sonda bu və ya digər müqaviləni imzalaması üçün çoxlu amilləri nəzərə almaq lazımdır. Qafqaz-Xəzər regionu həmişə dünya siyasi elitasının diqqətini cəlb edib. Azərbaycan ordusunun parlaq qələbəsindən sonra rəsmi Bakı ölkədə baş verənləri yaxından izləyənlərin hörmət, bəzən də təəccübünü (bu sözün mənasını yaxşı başa düşməklə) qazandı. Ermənistan isə əksinədir. O, nəinki uduzdu, həm də rüsvayçılıq içində qaldı. Ermənistan əvvəldən axıra kimi bütün mövqelərdə sözün əsl mənasında uduzdu və hələ də itirməkdə davam edir. Bütün ali hakimiyyətin səlahiyyəti sadəcə olaraq ayaqlar altında tapdalanır. İqtisadiyyat çox aşağı səviyyədədir. Xarici siyasət uğursuzluğa düçar oldu. Hətta əvvəllər onlara dəstək və ya sevgi nümayiş etdirənlər də onlardan üz çevirdilər. Biz yəhudilər də buna nail olduq. Heç kim onlardan belə parlaq və aqressiv antisemit və anti-İsrail əhval-ruhiyyəsi gözləmirdi və mən şəxsən özüm antisemit hücumlara və hətta təhdidlərə məruz qaldım. Və belə çıxır ki... zəif, qorxaq və ağıllı olmayanda, əlavə olaraq, çox qəzəbli və həyasız olanda, avtomatik olaraq çoxlarının təsiri və asılılığı altına düşürsən.
Ümumiyyətlə, bütün Qafqaz regionuna qlobal miqyasda nəzər salsanız, istər qonşu, istərsə də uzaq dövlətlər arasında çoxlu sayda siyasi oyunçuları müşahidə edə bilərsiniz. İndi mövcud vəziyyətdən özlərinə faydalı nə isə qoparmağa çalışan bu məkrli maraqlar arasında manevr etmək Azərbaycan üçün asan deyil. Lakin prezident İlham Əliyev özünü itirməyərək bu vəziyyəti nəzarətdə saxlamağı bacarır. O, hər cür intriqa və tələlərdən məharətlə çıxır. O, ümumi dil tapmağı bacarır və mövzunu yaxşı bilir. Onu aldatmaq mümkün deyil. Çünki müdrikdir, ağıllıdır, uzaqgörəndir, təcrübəli liderdir. Doğrudan da, o, istedadlı siyasətçidir. Azərbaycanın 44 günlük müharibədə qələbə qazanması, işğalşı Ermənistanı diz çökdürməsi dediklərimə sübutdur. Sözün əsl mənasında pəncəyə düşən və artıq necə və kimə razı qalacağını bilməyən erməni tərəfi haqqında nə deyəsən... Harada yaxşı, harada pisdir. Ölkə rəhbərliyi bərbad vəziyyətdədir. Ermənistan indi küncə sıxışdırılıb. Bütün tərəfdən, o cümlədən Ermənistanın özündə də təzyiqlər var. Xalq qəzəblidir, vətənpərvərlik plintusdan aşağıdır, burada sevgidən, hansısa tolerantlıqdan söhbət gedə bilməz. Belə təzyiq altında düzgün qərarlar qəbul etmək, ağlabatan kompromislər etmək bir yana dursun, hər prezident belə bir situasiyaya müqavimət göstərə bilməyəcək. Və suala birbaşa cavab versək, Ermənistanın indi çox xəstə olduğunu deyə bilərik. Və bu vəziyyətdə, sadə bir səbəbə görə bir şey imzalaya biləcəyini düşünmürəm - o, sadəcə əlini qaldırmayacaq. Eyni şəkildə, yorğun olaraq yataqda yatan bir xəstə olduğu kimi. Mən heç bir şəkildə lovğalanmıram. Əksinə, məni çox incidir və ona baxmaq mənim üçün xoş deyil. Söhbət yaşamaq, işləmək, inkişaf etmək istəyən insanlardan gedir. Həm də Ermənistan Azərbaycanın ən yaxın qonşusudur. Uzun müddətdir dərdini bilməyən xalq taleyin hökmü ilə çox çətin vəziyyətə salındı ki, çox güman ki, özləri də oradan çıxmalı olacaqlar.

- Heç kimə sirr deyil ki, Ermənistan bəzi hegemonlar tərəfindən qorunur. Bu, onun regiondakı siyasətinə necə təsir edir və Azərbaycanla sülh sazişi imzalamaqdan imtina etsə, Ermənistan nə qazanacaq, nə itirəcək?

- Ermənistan özünü toparlamalıdır. Özünüz (Ermənistan nəzərdə tutulur – red.) qərar qəbul etməyi və müstəqil olmağı öyrənin. Düzgün prioritet verin. Emosiyalarla və ya şövqlə gələn qərarlar verməyin. Eqo tamamilə atılmalıdır, yalnız sağlam ağıla sahib olun. Ermənistan siyasi isteblişmenti hər cür aqressiv bəyanatlardan əl çəkməli, xalqı arxayınlaşdırmalı və öz səylərini xeyirxahlıq və sevginin təbliğinə yönəltməlidir. Məğlubiyyətlə barışmalısan. Bunu etmək asan deyil, xüsusən də bütün ruhi yaralar hələ də sağaldıqda belə. Ancaq buna baxmayaraq sadəcə etməlidirlər. Bu mənim fikrimdir. Ermənistan indi daha çox çalışmalıdır ki, iqtisadi vəziyyəti stabilləşdirsin və bütün dünyaya buna hazır olduqlarını nümayiş etdirdikdən sonra addım ata bilər. Təəssüflər olsun ki... Ermənistan guya müharibə aparmağa çalışır, hərbi əməliyyatlarla deyil, sadəcə olaraq sataşmaq və ya bezdirmək, görüntü yaratmaq, bəlkə də nə isə, bir növ qisas almağa çalışır. Gülməli və ağlasığmayan iddialar, istəklər.. Ermənistanın bu cür davranışı müttəfiqlərin, sərmayədarların ölkəni iqtisadi çuxurdan çıxaracaq istəklərinin üstündən xətt çəkmiş olacaq. İndiki vəziyyətdə yaxşı halda Ermənistanın heç bir müdafiəçisi yoxdur, mən bunu belə görürəm. Onun ətrafında yaralı heyvan kimi “son dərisini soymaq” istəyənlər və özlərini qorumaq istəyənlər fırlanır. Ermənistan müəyyən ölkələr üçün bufer zonadır. İlk növbədə İran və Rusiyanı nəzərdə tuturam.

- Azərbaycan və İsrail arasında dostluq və qardaşlıq münasibətlərini möhkəmlənməsi regiona nə vəd edir?

- İlk növbədə qeyd etmək lazımdır ki, hamı ilə münasibətləri gücləndirmək lazımdır. Dostluq, qardaşlıq istənilən müharibədən qat-qat yaxşıdır və burada əminəm ki, hamı mənimlə razılaşacaq. Azərbaycan və İsrailə gəlincə, burada hər şey son dərəcə sadədir, ölkələrimiz və xalqlarımız arasındakı münasibətlər artıq onların hansı böyük fayda gətirə biləcəyini hər kəsə göstərib və sübut edib. Hər iki ölkənin səmərəli əməkdaşlığının nəticəsi göz qabağındadır. Gələcək əməkdaşlıq, şübhəsiz ki, hər iki tərəfə yalnız əlavə inkişaf və hər şeydə irəliləyiş əlavə edəcək. Bizim dostluq və qardaşlığımızı heç kim sarsıda bilməz.

- Amma bu münasibətdən narahat olan ölkələr var. Bu haqda fikirləriniz necədir?

- Bu suala qısaca cavab verəcəm. Bizim qardaşlıq münasibətlərimiz kimləri və necə narahat edir, bizi bu maraqlandırmamalıdır. Biz bütün dünyaya sübut etdik ki, iki xalq və dövlət din, dil, adət-ənənə fərqlərinə baxmayaraq, ortaq dil tapıb, bir-birinə necə çox yaxın ola bilirlər. Bir çox dövlətlər üçün münasibətlərimiz sadəcə olaraq göz qamaşdırır və onlar sadəcə olaraq paxıllıq hissi keçirmirlər. Və hər cür yolla bizi mənfi tərəfə təhrik etməyə çalışırlar, amma bacarmırlar. Onlar, bu bədxahlar, paxıllar bizim münasibətlərimizdə hər cür uyğunsuzluğu üzə çıxarmağa çalışırlar və bacarmırlar. Biz onlardan daha müdrikik. Heç bir halda bizi qarışdırmağa çalışanlara, bir-birimizlə səmimi münasibətlərimizi şübhə altına almağa çalışanlara fikir verməməliyik. Biz geriyə baxmamaqla daha da irəliləməli və inkişaf etməliyik. Fəaliyyəti əsasən xalqlar dostluğunun möhkəmləndirilməsinə yönəlmiş Qafqaz icmasının nümayəndəsi kimi mənə də şəxsən bu problem tanışdır.

- Azərbaycanda yəhidilər də yaşayırlar və buranı özlərininj vətəni hesab edirlər…

- Azərbaycanda multikulturalizm ən yüksək səviyyədə inkişaf edib və bunu hər kəs, o cümlədən, azərbaycanlı yəhudilər də mütəmadi şəkildə dilə gətirirlər. Həqiqəti gizlətmək olmaz, olan budur. Lakin qloballaşmanı ləğv etmək də mümkün deyil. Bütün ölkələrin insanları digər ölkələri gəzir, yaşamaq üçün köçürlər, bu sirr deyil və şəxsən mən burada pis bir şey görmürəm. Hər şey təbiidir. İnsanlar bir-biri ilə ünsiyyət qurur və bu gün həmişəkindən daha çox bütün növ kommunikasiyalar mövcuddur. Bəzən bizim isti münasibətimizi başa düşmək üçün lazımsız reklamlara belə ehtiyac qalmır. Xalqlarımız bir-birinə qarşı isti və fəal davranır, görüşür, hətta ailə qururlar. Gənclər inkişaf edərək, irəli gedirlər. Azərbaycandan gəlmiş mühacirlərin İsraildə yaradılmış böyük diasporu mövcuddur və onlar iki ölkə arasında əlaqələrin möhkəmlənməsinə müsbət təsir göstərirlər. İsrailin siyasi rəhbərliyi də yəhudilərin Azərbaycanda necə yaşadığını yaxşı bilir.

- Qarabağda tikinti işlərində İsrail şirkətlərinin rolunu necə görürsünüz?

- Qarabağda hansı şirkətlərin işlədiyini bilmirəm, amma eşitdiyimə görə var və çox sevinirəm ki, onlar qurub, yaratmağa gələnlər kimi yeni tarixə düşüblər. İsrail texnologiyaları, eləcə də biznes ideyalarının və b planlarının inkişafı və təşviqi sahəsində zəngin təcrübəsi ilə məşhurdur. Ona görə də hesab edirəm ki, Azərbaycan İsrail təcrübəsindən və bir növ kommersiya yanaşmasından istifadə etsə, ancaq qazanc əldə edəcək.
Şəxsən onu da əlavə edə bilərəm ki, mən də bir neçə istiqamətdə bir neçə ideyanın həyata keçirilməsini təklif etmişəm. Təklif etdiyim əsas ideyalardan biri günəş enerjisi əsasında elektrik stansiyalarının quraşdırılması, ikincisi isə almaz birjasının açılmasıdır. Bununla bağlı məlumatları, məqalələri və müsahibələri internetdə tapmaq olar. Yeri gəlmişkən, təkliflər qüvvədə qalır. Komandamız işə başlamağa hazırdır.

- İsrail bütün beynəlxalq tribunalardan həmişə Azərbaycanın hüquqlarını müdafiə edib. İki ölkənin xaricdəki diaspor təşkilatları arasında əlaqələr sizi qane edirmi, yoxsa bu sahədə boşluqlar var.

- Mən həmişə hamıya deyirəm ki, aramızda olan münasibət ən yüksək səviyyədədir. İctimai təşkilatlarımız, bütövlükdə bütün diasporumuz dostluğun möhkəmlənməsi naminə böyük işlər görmüş və görməkdədir. Həm də burada gənc nəsil yetişdiyi üçün biz də eyni istiqamətlərdə işləməkdə davam etməliyik və onlara düzgün məlumatı çatdırmaq lazımdır.
Yeni nəsil sevgi, qardaşlıq və qarşılıqlı anlaşma və hörmət ruhunda tərbiyə edilməlidir, çünki gələcəkdə ölkələrimizdə siyasi əhval-ruhiyyə və gələcək əməkdaşlıq yüksək səviyyədə, dövlətlər səviyyəsində onlardan asılı olacaqdır.

- Beynəlxalq aləmlə bağlı bir sual vermək istəyirəm. Sizcə, İran-İsrail münasibətləri nə vaxtsa normallaşa bilərmi və bu münasibətlərin korlanmasında üçüncü tərəfin rolu ola bilərmi? Bir də İran nüvə silahının hazırlanmasından əl çəkmək istəmir. Necə fikirləşirsiz, onun buna sahib olmağa haqqı çatırmı?

- Əvvəlcə sizə xatırlatmaq istərdim ki, bir müddət əvvəl ölkələrimiz arasında tam əməkdaşlıq və düşmənçilik mövcud deyildi. Biz açıq şəkildə əməkdaşlıq və inkişaf etmişik. Mən şəxsən İsraildə bir adam tanıyıram, o, artıq İranda tikinti layihələrinə rəhbərlik edən yaşlı bir kişidir. İran da İsraildən ildə təxminən 100 milyon dollar dəyərində silah alıb və qeyd etmək lazımdır ki, müdafiə və təhlükəsizlik İsrail və İran arasında xüsusi əməkdaşlıq sahəsi olub. İran həmçinin İsrailə neft və qaz tədarük edirdi. Lakin monarxiyanın devrildiyi 1979-cu ildə İranda baş verən İslam inqilabından sonra ölkələrimiz arasında münasibətlər soyudu və daha sonra diplomatik münasibətlərdə tam fasilə yarandı.
Təxminən 100 min nəfər olan böyük yəhudi icması demək olar ki, tamamilə İsrailə köçdü. Hətta münasibətlərin rəsmi şəkildə kəsilməsinə baxmayaraq, ölkələrimiz arasında qeyri-rəsmi ticarət-iqtisadi və hərbi əməkdaşlıq səksəninci illərin sonuna qədər davam etdi. Sonradan gözlənildiyi kimi ölkədə anti-İsrail ritorikası artmağa başladı. İran prezidenti Mahmud Əhmədinejad dəfələrlə “sionist rejim”in bütün İslam dünyası üçün təhlükə olduğunu bəyan edib və “İsraili dünya xəritəsindən silmək” çağırışı edib.

Bütün yəhudilər üçün ən böyük faciə olan Holokostun miqyasını belə şübhə altına aldı. Bu cür açıq bəyanatları bu günə kimi müşahidə edə bilərik. İran rəhbərliyi onları açıq şəkildə, ictimaiyyət qarşısında tələffüz etməkdən utanmır. Bu gün İran açıq şəkildə İsraildəki ərəb müqavimətini dəstəkləyir və Qəzza zolağında sünni terror təşkilatlarına sponsorluq edir.

Demokratiyamızdan və söz azadlığımızdan istifadə edən İran məharətlə cəbhə təşkilatları və üçüncü tərəflər vasitəsilə İsrailin özündə də təxribatçı fəaliyyətlərlə məşğuldur. Və hamısı dövlətimizi yer üzündən silmək üçün edilir. Qeyd edək ki, bu, fələstinlilərə böyük sevgidən irəli gəlmir, heç də belə deyil.

Fələstin Muxtariyyəti və Qəzza zolağı liderlərinin əlinə keçib və axmaqda davam edən bütün milyardlarla dollara baxmayaraq, Las Veqas və ya Nyu-York kimi bir neçə şəhəri çoxdan bərpa etmək olardı, amma orada əslində yoxsulluq , aclıq və dağıntı hökm sürür. Və soruşduğunuz pul haradadır? Oğurlanır və ya terrora və terror tunellərinin inkişafına sərmayə qoyulur ki, sərhədi aşaraq İsrailə qarşı terror hücumları törədilsin, narkotik ticarətini inkişaf etdirmək üçün Misirə keçin. Ancaq bu, çoxlu yazıb, danışa biləcəyimiz ayrı bir mövzudur.
Yuxarıda dediyim şeylərdən sonra İsrailin öz ölkəsi və vətəndaşlarının həyatı üçün qorxmağa haqqı varmı? Diktatura rejimi olan, insan haqlarına əməl olunmayan bir ölkədə kütləvi qırğın silahlarının olmasına icazə verilə bilərmi? İrandan gələn nüvə təhlükəsi istisnasız olaraq hamını narahat etməlidir, təkcə bizi deyil. Qeyri-adekvat siyasətçilərin və fanatik liderlərin əlində nüvə kimi nəhəng silah ətrafdakı hər kəsə böyük zərər verə bilər.

Yekun olaraq demək istərdim ki, buna və hər şeyə baxmayaraq, ölkələrimiz arasında münasibətlərin nə vaxt normallaşması şansı var. Yəhudilər sülhpərvər xalqdır. Biz hər zaman dost olmağa hazırıq və qapılarımız açıqdır. Son zamanlar İsrailin Yaxın Şərq və Afrikadakı bir sıra müsəlman ölkələri ilə münasibətlərin normallaşdırılmasına dair bir sıra sazişlər bağladığını müşahidə etmək olar. Və ümid edirəm ki, yaxın gələcəkdə biz sadə olmayan regionumuzda qorxmadan dostluq edə, bütün ölkələri gəzə biləcəyik.