Azərbaycanda istintaq təcridxanaları və cəzaçəkmə müəssisələrində saxlanma şəraiti ilə bağlı yayılan şikayətlər son günlər sosial mediada və ictimai müzakirələrdə geniş yer alıb. Məhkumlar və həbs edilmiş şəxslərin yaydığı məlumatlar göstərir ki, bu müəssisələrdə sanitar-gigiyenik vəziyyət insan ləyaqətinə uyğun deyil, baxmayaraq ki, son 5 ildə Penitensiar Xidmət üçün dövlət büdcəsindən 63 milyon manatdan çox vəsait ayrılıb.

Əli Zeynal: Kanalizasiya suları, tarakanlar, siçanlar

“Toplum TV işi” üzrə həbs edilən jurnalist Əli Zeynal Bakı İstintaq Təcridxanasındakı şəraitlə bağlı Ədliyyə nazirinə yazdığı açıq məktubda kamerada kanalizasiya sularının əşyaları çirkləndirdiyini, tarakan və siçanların sərbəst dolaşdığını bildirib:

“Mən sevə-sevə kanalizasiya sularının çirkləndirdiyi şəxsi əşyalarımızı göstərərdim. Hətta iyrənən olmasa, yekə-yekə tarakanları da nümayiş etdirərdim”.

Afiəddin Məmmədov: Siçanlar mətbəxdə qidaları yeyir

“İşçi Masası” həmkarlar ittifaqının həbsdə olan sədri Afiəddin Məmmədov isə 2 saylı Cəzaçəkmə Müəssisəsində mətbəxdə siçanların dolaşdığını, ərzaq qutularını deşərək qidaları yediklərini, 250 məhkuma cəmi 4 sanitar qovşağın olduğunu deyib. O, bu məlumatları ictimailəşdirdikdən sonra daha ağır rejimli müəssisəyə köçürülməklə hədələndiyini də qeyd edib.

Ülvi Həsənli: “Böcəklər ağıza, qulağa girir”

“Abzas Media”nın direktoru Ülvi Həsənli Bakı İstintaq Təcridxanasında karantin zonasında böcəklərin insanın ağzına və qulağına girdiyini, buna görə də məhbusların gecə yata bilmədiyini bildirib.

Polad Aslanov: Yeni hamam üçün məhkumlardan pul yığılıb

Jurnalist Polad Aslanov isə 15 saylı müəssisədə yeni tikilən hamam üçün hər məhkumdan 100 manat yığıldığını açıqlayıb. Onun sözlərinə görə, bu, məcburi şəkildə həyata keçirilib.

⸻

Qanun var, icra yoxdur

Azərbaycan Konstitusiyasının 46-cı maddəsinə və Avropa İnsan Hüquqları Konvensiyasının 3-cü maddəsinə əsasən, alçaldıcı rəftar və qeyri-insani şərait qadağandır. Avropa İnsan Hüquqları Məhkəməsi də dəfələrlə sanitar-gigiyena pozuntularını 3-cü maddənin pozuntusu kimi qiymətləndirib.

Azərbaycanın “Həbs yerlərində saxlanılan şəxslərin hüquqları haqqında” Qanununa görə, həbs edilən şəxslər insan ləyaqətinə uyğun şəraitdə saxlanılmalıdır. Cəzaların İcrası Məcəlləsi və daxili intizam qaydaları da dezinfeksiya, deratizasiya və sanitariya tədbirlərinin müntəzəm aparılmasını tələb edir.

⸻

Dövlət büdcəsindən milyonlar ayrılıb

2020–2024-cü illərdə Penitensiar Xidmət üçün ayrılmış büdcə vəsaiti belədir:
• 2020 — 10.9 milyon manat
• 2021 — 12.1 milyon manat
• 2022 — 12.4 milyon manat
• 2023 — 12.7 milyon manat
• 2024 — 14.9 milyon manat

Toplam: 63.2 milyon manat

Bundan əlavə, 2023-cü ilin may ayından bəri Penitensiar Xidmət 11 tender elan edib, onlardan 8-i təxminən 140–150 min manatlıq müqavilələrlə başa çatıb. Tenderlər tibbi təchizat, yumşaq inventar və tikinti işləri ilə bağlı olub.

⸻

Nəzarət varmı?

Azərbaycan Ombudsmanının 2024-cü il üzrə illik məruzəsində göstərilir ki, həbs yerlərinə 126 dəfə başçəkmə həyata keçirilib. Lakin anti-sanitar vəziyyət və hüquq pozuntuları davam edir.

Avropa İşgəncələrin Qarşısının Alınması Komitəsi (CPT) isə 2024-cü ilin iyul ayında Azərbaycanın əməkdaşlıq öhdəliklərini pozduğunu ictimai bəyanatla bildirib